Yazar: FinTechMan
Tapering nedir? Tapering ne zaman başlayacak, tapering ne kadar sürecek, tapering aşağı, tapering yukarı… Evet, haftalardır hatta aylardır finans ve ekonomi dünyası bu kavramı konuşuyor.
“Hani ne olacaksa olsun artık” şeklinde başımızdan savuşturulup atılacak bir konu da değil, tapering…
Peki gerçekten bu tapering nedir? Tapering olunca ne olacak? Tapering, lütfen bizi bırakma gündemimizde kal diyen ülkeler var mı? Türkiye onlardan biri olabilir mi?
Tapering nedir sorusunu yanıtlayabilmek için önce varlık alımlarını açıklamamız gerekiyor. Varlık alımları, modern dünyamızda pandemiye karşı dünyanın birçok ülkesinde alınan finansal önlem olarak kısaca tanımlayabiliriz. Biraz daha açacak olursak; pandemiyle birlikte insanlar, ülkeler biraz içe kapanınca iktisadi ve finansal faaliyetler azaldı hatta durma noktasına gelmişti. Hatırlarsınız, uçaklar bile uçmuyor, gökyüzü kuşlara kalmıştı hani. Turizm, üretim, ticaret, durdu duracak günleri hani. İşte tam da o noktada merkez bankaları piyasaya bolca para verebilmek adına varlık alımlarına başladı.
Faizler düşürüldü, varlık alımları artırıldı
Piyasadaki finansal varlıkları alarak karşılığında para veriyordu. Böylece para bollaşsın maliyeti (faiz) düşsün isteniyordu. Böylece ne olacaktı, şirketlerin kasası, insanların ceplerine para girecek ve tüketime, harcamaya yöneleceklerdi. Ve öyle de oldu, faizler düştü, piyasada para bollaştı, evden çıkamasak bile internetten ve dijital dünyadan harcamaya devam ettik. Yani en azından dünyanın güçlü ülkelerinin vatandaşları öyle yaptı.
Şirketlerin 3. çeyrek bilanço tarihleri
Örneğin ABD’de Trump yönetimi vatandaşlarına alışveriş çekleri gönderdi, o çekleri gidip WalMart’ta bir güzel harcadılar. Walmart satış yaptı, çalışanlarını işten çıkarmadı, onların maaşlarını ödedi. Benzer şekilde diğer markalara, sektörlere, ülkelere uyarlayarak varlık alımlarının ne işe yaradığını anlamak hiç de zor değil.
Günün sorusu: Tapering nedir? (Ya da ayın elemanı)
Varlık alımlarını anlattıktan sonra gelelim, ‘tapering nedir?’ sorusuna…
Piyasada para bol olunca iktisadi bir gerçeklik birden hortlayıverdi; enflasyon… Biz Türkler için sıradan bir durum elbette bu. Bir zamanlar enflasyon canavarı vardı; o canavar artık T.C. vatandaşı oldu. Neyse konumuza dönelim. Aslında varlık alımlarıyla piyasaya iyi niyetle(!) müdahale eden merkez bankaları bu enflasyon gerçekliğini en başından biliyor ve söylüyordu. ABD, Avrupa ve diğer coğrafyalarda ve ülkelerde enflasyon artmaya başlayınca ilk tepki olarak geçici ifadelerine kimse tepki vermedi. Ama acaba? Ya geçici değilse.. Ve aylarca o enflasyon düşmeyince artık tapering zamanı…
Tapering, merkez bankalarının piyasaya para sürmek için uyguladıkları varlık alımlarının azaltılması anlamına geliyor. Yani azalarak yok olması diyelim. Örneğin ABD’de Fed, şu anda aylık 120 milyar dolar, Avrupa Birliği’nde ECB aylık 20 milyar dolarlık varlık alımı yapıyor. (Not: Türkiye ekonomisi 2021 ikinci çeyrek GSYH: 188,5 milyar dolar). Bunun örneklerini İngiltere’de Japonya’da ve benzer klasmandaki diğer ülkelerde de görmek mümkün.
Tapering neden tüm dünya ekonomisini ilgilendiriyor?
İyi de ABD’deki, Avrupa’daki tapering bizi, dünyayı neden bu kadar ilgilendiriyor? Cevabı çok net: Çünkü ABD’deki tapering ABD dolarını etkiliyor, değerini artırıyor. ABD Doları’ndan bana ne de diyemezsiniz artık. Çünkü dünyanın rezerv parasından bahsediyoruz. Aynı şekilde Avrupa Birliği’nin tapering süreci Euro’nun değerini doğrudan ilgilendiriyor. Dünyanın en kıymetli, gözbebeği olan bu iki para birimini ilgilendiren her şey Türkiye’nin ya da dünyanın neresinde olursanız olun, iktisadi olarak sizi de ilgilendirir.
Daha teknik açıklamaları da var elbette… Örneğin; ABD doları değerlenir ve ABD’de faizler artarsa dünyanın çeşitli bölgelerinde daha yüksek faiz için risk alan sermaye ABD’ye kısmen de yönelebilir. Bu da gelişmekte olan, gelişti gelişecek, ah keşke gelişebileseydim diye tüm ülkeleri ve bu ülkelerin para birimlerinin ABD Doları karşısında değer kaybetmesine neden olabilir. Ve bu ülkeler dış ticaret açığı veriyorsa bu da büyüyecek demektir.
Evet, kısaca tapering budur. ‘Tapering olmadan önce farklı olan ne vardı ki hayatımızda’ diyebilirsiniz. Ve haklısınız da, Neyse, Mutlu taperingler…
