Türkiye’de her geçen yıl yapılan yeni düzenlemelerle birlikte bireysel emeklilik sistemine ilgi artmaya devam ediyor. Bireysel emeklilikte devlet katkısı düzenlemeleri otomatik katılım derken 2021 yılı içerisinde de bireysel emeklilik sisteminde kayda değer yeni düzenlemelere gidildi. 18 yaş altına bireysel emeklilik sözleşmesine olanak sağlayan düzenlemeyle birlikte sistemin kalbini oluşturan fonlara ilişkin Bireysel Emeklilik Fon Alım Satım Platformu’un (BEFAS) kurulması emeklilik portföylerinin yönetiminde köklü değişiklikleri de beraberinde getiriyor.
BEFAS’a ve bireysel emeklilik sistemine ilişkin yapılan düzenlemeleri daha anlaşılır ve net olabilmesi açısından soru cevap şeklinde açıklamaya çalışalım…
BEFAS nedir?
Bireysel emeklilik sisteminde, katılımcıların tasarruflarını değerlendirdiği emeklilik fonlarının alınıp satılabilmesini kolaylaştırmak adına kurulan bir platformdur. Uygulama bakımından emeklilik dışı yatırım fonlarının alım satımında kullanılan Türkiye Elektronik Fon Dağıtım Platformu (TEFAS) uygulamasının emeklilik sistemi özelinde hazırlanmış bir platformdur.
BEFAS’ın kurulması bireysel emeklilik sistemi katılımcıları için ne anlama geliyor?
Bireysel Emeklilik Fon Alım Satım Platformu, kurucusu olan Takasbank sayesinde sistemdeki katılımcıların fonlarına ait bilgileri onlar adına güvenli bir şekilde saklıyor. Fonları muhafaza etmesinin yanı sıra katılımcıların portföyleri ile şirketler arasındaki fon transferlerine aracılık ediyor. Takasbank ve BEFAS’ın varlığı sayesinde tüm fon transferleri elektronik ortamda saniyeler içerisinde gerçekleştirilebiliyor.
BEFAS öncesinde emeklilik fonlarının alım satımı nasıl yapılıyordu?
BEFAS öncesinde yani 1 Temmuz 2021 tarihinden önce, bireysel emeklilik sistemi katılımcıları sadece sözleşme ilişkisi kurduğu emeklilik şirketlerinin yönlendirdiği yatırım şirketlerinin fonlarını portföyüne ekleyebiliyordu. Bir başka deyişle X şirketinden almış olduğunuz bireysel emeklilik sözleşmesine yine X şirketinin kendi kuruluşu olan ya da yatırım fonu hizmeti aldığı şirketlerin fonları alınıp satılabiliyor. 1 Temmuz 2021 yılında yapılan düzenlemeyle birlikte artık katılımcılar, BES sözleşmesini satın aldıklarını şirket fark etmeksizin BEFAS üzerinde işlem gören tüm emeklilik fonlarını özgürce alıp satabilecek. Böylece BES’te yatırım olanakları zenginleşirken sistem daha da özgür bir yatırım ortamına bürünmüş oldu.
Bireyse emeklilik sözleşmesi sahibi olmayanlar BEFAS üzerinden fon alınıp satılabilecek mi?
BEFAS, sadece bireysele emeklilik sözleşmesi sahibi olan katılımcıların portföylerine ekleyebileceği fonlar için işlem İmkânı tanıyor. Bir başka deyişle, BEFAS üzerindeki fonlarda işlem yapmak istiyorsanız, herhangi bir bireysel emeklilik şirketinden sözleşme satın almanız ve sisteme dahil olmanız gerekiyor.
BEFAS üzerinden fon alım satımı yaparken herhangi bir kısıtlama var mı?
Bireysel emeklilik sistemindeki tasarruflarını BEFAS üzerinden sunulan fonlara yönlendirmek isteyen katılımcılar için fon seçimi ve hangi fona ne kadar tutar aktaracağı konusunda herhangi bir kısıtlama uygulanmıyor. Katılımcıların dikkat etmesi gereken tek sınır, kanunla belirlenen portföy dağılımı değişiklik hakkı. Ayrıca katılımcılar fon seçiminde özgür oldukları gibi BES sözleşmesini satın aldıkları şirketlerdeki mevcut planlarında sahip oldukları haklarından da faydalanmaya devam edecek.
Bireysel emeklilik sisteminde fon dağılımını kaç kez değiştirebilirsiniz?
Bireysel emeklilik sistemi uzun vadeli bir yatırım aracı olduğu için sistem ilk kurulduğu tarihten itibaren portföyde bulunan fonların dağılımı içinde değişiklik hakkına bir sınırlama getirilmiştir. Bu sınırlamanın amacı, bireysel emeklilik sistemindeki fonların al-sat mantığıyla getiri sağlanmasını engellemek katılımcıları uzun vadeli olarak düşünmeye teşvik etmektir. Buradan hareketle sistem ilk kurulduğunda 4 olan, geçtiğimiz yıllarda 6’ya yükseltilen fon değişim hakkı 1 Temmuz 2021 tarihinde yürürlüğe giren BEFAS ile birlikte takvim yılı başına 12’ye çıkarıldı. Yani BES ürünlerinde takvim yılı içerisinde tasarruflarınızın yönlendirildiği fonlarınızı 12 kez değiştirebilirsiniz. Ancak geçmiş yıllara nazaran bu değişiklikleri büyük bir farkla yani sistemdeki tüm fonları tercih ederek geleceğiniz için yatırım planınız şekillendirebilirsiniz.
BEFAS’ın bireysel emeklilik sistemine ve katılımcılara faydaları neler olacak?
BEFAS’ın varlığı ile birlikte bireysel emeklilik sistemi yatırımların yönetilmesi anlamında daha özgür bir yapıya kavuşuyor. Katılımcılar daha fazla fon seçeneğinden faydalanabilirken bir fona yatırım yapabilmek için o fona hizmet veren bireysel emeklilik şirketinden sözleşme alma zorunluluğu da ortadan kalktı. Özgür ortam sağlamasının yanı sıra bireysel emeklilik fonları arasında rekabeti de artırıcı etki yapan BEFAS, Takasbank’ın varlığı sayesinde fonların tek bir platform üzerinde yönetilmesine imkân tanıdı. Takasbank’ın varlığı ile fonların takası konusunda işlemler de daha güvenli olarak gerçekleştirilebiliyor.
